Nee. Want kanker is multifactorieel. Een moeilijk woord voor het feit dat kanker ontstaat door meerdere factoren samen. Op sommige van die risicofactoren heb je zelf geen vat (zoals leeftijd). Tot núl herleiden kun je je risico op kanker dus niet. Maar je kunt het wél verkleinen door bewust om te gaan met die risicofactoren waar je wél vat op hebt.

Heel concreet: door een gezonde levensstijl. En door het mijden van ongezonde stoffen in onze leefomgeving (zoals fijn stof door stoken van hout). Mochten we daar met z’n allen voor gaan, zou het aantal kankergevallen in onze samenleving een stuk kleiner zijn. Want wist je dat 4 op de 10 kankerdiagnoses het gevolg zijn van vermijdbare factoren? Op vlak van preventie is er dus nog veel winst te boeken in de strijd tegen kanker.

Hieronder zetten we de belangrijkste kankerverwekkende stoffen en risicofactoren op een rij.

Levensstijl - risicofactoren voor kanker waar je zélf vat op hebt

De inrichting van winkels, sociale routines en reclame maken het ons niet gemakkelijk en zorgen voor (on)bewuste beïnvloeding. Maar door stil te staan bij wat je eet, drinkt en doet en daarin gezonde keuzes te maken, kun je wel je risico op kanker verminderen. Dit zijn de risicofactoren voor kanker gelinkt aan levensstijl:

Roken

Roken is nog steeds dé belangrijkste vermijdbare oorzaak van kanker. Tabak en sigarettenrook bevatten tal van stoffen waarvan bewezen is dat ze kanker veroorzaken. Ook meeroken verhoogt je kans op longkanker met 20 tot 30 %. En wist je dat de schadelijke effecten van tabak nog worden versterkt als je er alcohol bij drinkt?

‍

‍Alcohol

Dat brengt ons bij het glas. Een wijntje of pintje met alcohol? Het is een geliefde vorm van ontspanning bij de bourgondische Vlaming. Lekker en alomtegenwoordig. Hoewel ruim de helft van de Vlamingen denkt dat een glaasje alcohol per dag geen kwaad kan, is de realiteit - en nu komt het minder goede nieuws - anders. De wetenschap bewijst dat er een directe link is tussen alcohol en 7 soorten kanker. Ook bij licht en matig gebruik: er is géén veilige ondergrens. Ook geldt: hoe meer je drinkt, hoe groter het risico.  

Stilzitten

Van het glas naar het scherm dan. Urenlang stilzitten aan één stuk, al dan niet achter je computer? Het overkomt de besten. Maar het is niet gezond. En ook al ga je ’s avonds stevig sporten of het gras maaien, dan nog is het belangrijk om overdag regelmatig recht te staan (idealiter minstens elk half uur). Bewegen - stappen, klussen, elektrisch fietsen, het hoeft geen marathon te zijn - zorgt voor een gezonde hoeveelheid hormonen, versnelt de afvoer van afvalstoffen, versterkt je immuunsysteem en helpt je om een gezond gewicht te bereiken of behouden. Zo verkleint (regelmatige) lichaamsbeweging indirect je risico op kanker.

‍‍

Rood vlees, bewerkt vlees en ultrabewerkte voeding

Ook wat er op je bord ligt, speelt mee. Bij 3 voedingswaren heeft de wetenschap een direct verband met kanker gevonden. We beginnen met het goede nieuws: vezelrijke voeding verkleint - bewezen - je risico op darmkanker. Helaas geldt het omgekeerde voor rood vlees (bijvoorbeeld steak of rosbief) en bewerkt vlees (bijvoorbeeld ham, salami of gehakt) als je er veel van eet. Daarom wordt aanbevolen om niet meer dan 300 gram rood vlees per week te eten. Bewerkt vlees beperk je het best tot maximaal 30 gram per week.

‍

‍

Verder is het verband tussen eten en kanker indirect, maar daarom niet minder belangrijk. Zeker als je weet dat je met gezonde menukeuzes ook je risico op andere aandoeningen (zoals diabetes en hart- en vaatziektes) kunt verkleinen. Maar gezonde voeding, wat is dat nu eigenlijk? In ’t kort: overwegend plantaardig, ga voor veel groenten, fruit en peulvruchten, een dagelijks handje ongezouten noten en kies volkoren i.p.v. wit wanneer je brood, rijst of pasta koopt.

‍

Niet altijd simpel in een wereld vol togen en rekken met ultrabewerkte voeding. Ultrabewerkt? Frisdrank bijvoorbeeld, of chips, koek, gebak, snoep, chocola, gesuikerde ontbijtgranen, sauzen, kant-en-klaar gerechten, burgers enz. Kortom, dingen die je in de natuur niet zou tegenkomen en waarvan je oorspronkelijke ingrediënten niet meer herkent, omdat ze complexe industriële processen hebben ondergaan. Die ultrabewerkte voedingsmiddelen - zogeheten ‘lege calorieën’ - bevatten veel suiker, vet, zout en additieven (die zorgen voor kleur, smaak en langere houdbaarheid), maar weinig voedingsvezels, eiwitten, vitaminen en mineralen. De industrie en bijhorende marketing slagen erin ze heel aantrekkelijk te maken. Je zult er helaas veel sneller te veel calorieën mee innemen dan met een gelijkaardige portie onbewerkte voeding. Op het etiket herken je ultrabewerkte voeding aan de lange lijst (on)bekende ingrediënten en additieven. Ze verhogen je kans op overgewicht en samenhangende aandoeningen, waaronder kanker.

Overgewicht

Dat brengt ons bij de rol van lichaamsvet. Niet zo onschuldig als je er te veel van hebt. Overgewicht (BMI hoger dan 25) en obesitas (BMI hoger dan 30) zijn belangrijke risicofactoren voor de ontwikkeling van 12 soorten kanker. Hoogstwaarschijnlijk omdat ze ontstekingen in de hand werken en leiden tot meer groeifactoren en hormonen, die op hun beurt de groei van kankercellen bevorderen.

Belangrijke kanttekening: gewichtsproblematiek kán veroorzaakt worden door een ongezonde levensstijl, maar ook door genetische aanleg, medische behandelingen, stress, te weinig slaap of een combinatie ervan. En het getal op de weegschaal is een indicatie. Er zijn mensen met een beetje overgewicht die verder heel gezond zijn en mensen met een goed gewicht die helemaal niet gezond zijn.

Zon

Ben je er nog? Moedig! Nog een laatste: als Vlamingen zien we haar minder vaak dan we zouden willen. Als ze dan aan de hemel staat, zoeken we haar graag op: de zon. Haar uv-stralen - net als die van de zonnebank trouwens - zijn echter kankerverwekkend. Huidkanker is trouwens de snelst toenemende kanker in ons land: tegen 2030 voorspelt het Kankerregister 70 % meer diagnoses dan in 2021. Verstandig omgaan met de zon is dus echt wel een goed idee. Dat doe je door de schaduw op te zoeken, beschermende kleding en een pet te dragen en regelmatig te smeren.

‍

‍Leefomgeving - kankerverwekkende stoffen die je kan beperken

‍Fijn stof

Gebruik je vaak het openbaar vervoer of de fiets in plaats van de auto? Heb je een warmtepomp of andere verwarmingsinstallatie zónder verbranding van hout? Staan er tijdens jouw tuinfeest elektrische verwarmers op het terras voor gezellige warmte in plaats van een vuurkorf? Dan ben je op vlak van fijn stof beperken alvast goed bezig!

‍

‍

Onderzoekers van de Vlaamse Milieu Maatschappij berekenden dat er per uur hout opstoken (bijvoorbeeld in zo’n vuurkorf of open haard) evenveel fijn stof geproduceerd wordt als tijdens een autorit van 1000 km. Ietwat ongezellige informatie, maar wél belangrijk om weten. Want lange blootstelling aan fijn stof verhoogt je kans op kanker. Beleidsmakers moeten dan ook zorgen voor maatregelen tegen fijn stof op grote schaal. Maar ook als individu draag je bij. De belangrijkste bronnen van fijn stof? Dat zijn wel degelijk de huishoudens (vooral door houtkachels) en het verkeer.

Asbest

Simpele vuistregel: verwijder zelf geen loshangend asbest en ga niet zomaar zagen, slijpen, snijden of boren in asbesthoudend materiaal. Asbest is een kankerverwekkende stof die decennialang verwerkt werd in tal van toepassingen, zoals golfplaten, onderdaken of vinyl. De kans is dan ook erg groot dat in woningen ouder dan 2001 asbest wordt teruggevonden. Sinds 2001 is asbest verboden in België. Mesothelioom, ook wel longvlieskanker genoemd, wordt bijna altijd door asbest veroorzaakt.

Hormoonverstorende stoffen

Hormoonverstoorders helemaal ontlopen? Dat is onmogelijk. Ze zitten overal in onze leefomgeving. Aan onze overheden dus om voorzorgen te nemen, te reglementeren en te controleren! Jijzelf kan ook iets doen. Met haalbare tips om je blootstelling te verkleinen. Was bijvoorbeeld nieuwe kleding voor het eerste gebruik. Of gebruik een glazen of porseleinen bakje (geen plastiek) om eten op te warmen in de microgolfoven.

‍

‍

Gebruik zeker geen pan met een beschadigde antiaanbaklaag. Parfum? Verstuif liever op je kleren dan op je huid. Tip: schoonmaakmiddelen met eco-label zijn gezonder. Vermijd verzorgingsproducten en zonnecrèmes met - en zet je nu schrap want dit vergt net iets meer focus bij het lezen van etiketten - parabenen (methylparabeen, ethylparabeen), ftalaten (BzBP, DEP en DMP), bisfenol A, triclosan, benzofenon, cyclotetrasiloxane, butylhydroxyanisol (BHA) en ethylhexyl methoxycinnamaat (EHMC).

‍

Risicofactoren voor kanker waar je geen vat op hebt

Zoals eerder gesteld, kun je - hoe gezond je ook leeft - nooit helemaal uitsluiten dat je kanker krijgt. Er zijn ook risicofactoren waar je als individu geen vat op hebt (op vlak van gedrag):

Leeftijd

Hoe ouder je bent, hoe hoger je risico op kanker. Kanker ontstaat door veranderingen in het DNA dat onze celdeling regelt. Bij elke celdeling in ons lichaam kunnen er fouten optreden. Ons lichaam corrigeert die fouten. Maar als we ouder worden, gaan de corrigerende mechanismen minder goed werken.

Geslacht

Mannen hebben een iets groter risico op kanker. Ongeveer 1 op de 3 mannen krijgt kanker voor zijn 75^ste. Bij vrouwen is dat 1 op de 4.

Erfelijkheid

Bij 5 à 10 % van alle mensen met kanker speelt erfelijke aanleg een rol. Daarbij leiden aangeboren fouten in het DNA tot kanker.

‍

‍Gezondheidswinst in de strijd tegen kanker

Oef! Als inleiding tot de wereld van kankerpreventie kan dit tellen. Last but not least: De Nieuwe Levensgenieter en alle inspiratie die je hier vindt, draait om de levensstijlfactoren waar je zelf vat op hebt. Maak mee het verschil! Samen ontdekken we bourgondische keuzes die lekker én gezond zijn. Om volop te genieten van eten en drinken, met een kleinere kans op kanker (en andere aandoeningen), en zonder compromis op gebied van smaak. Cheers!

‍

{{newsletter}}

‍

Bronnen:

_{www.allesoverkanker.be}

_{www.komoptegenkanker.be}  

_{www.gezondleven.be}

_{www.kankerregister.org}

_‍